İlk Kadın İnşaat Mühendisi Sabiha Rıfat Gürayman Kimdir?

Cumhuriyetimizin 100. yılını kutlarken kazanımlarından da mutlaka bahsedilmesi gerekiyor. Bu kazanımlar arasında özellikle kadınlara verilen haklar ön plana çıkıyor.

Biz de bu yazımızda ülkemizin ilk kadın inşaat mühendisi Sabiha Rıfat Gürayman’ın hayatını ele aldık. İşte Fenerbahçe Spor Kulübü’nün de ilk kadın voleybolcusu olan Sabiha Rıfat Gürayman!

Sabiha Rıfat Gürayman’ın Hayatı

Sabiha Rıfat Gürayman, 1910 yılında Manastır’da doğdu. Gürayman’ın babası Rıfat bey, yüzbaşıdır. Rıfat Bey, Hareket Ordusu ile İstanbul’a gelen subaylar arasında yer alıyor.

Rıfat bey, İstanbul’a geldikten sonra Manastır’daki ailesini de yanına getirtti. Aile, İstanbul’a ilk geldiklerinde önce Üsküdar’a yerleşti. Rıfat bey ve ailesi, Kurtuluş Savaşı esnasında hem Biga’da hem de işgal edilen İstanbul’da yaşamını sürdürdü.

Sabiha Rıfat Gürayman’ın annesi ve küçük kardeşi, tüberküloz hastalığına yakalandı. Başarılı mühendis, küçük yaşta annesini kaybetti.

Sabiha’yı küçük yaşlarda yaşadığı savaş ve hastalıklar yıldırmadı. Tüm zorluklara rağmen eğitim hayatına devam etti. Sabiha’nın ailesi de eğitimine devam etmesi konusunda çok destek verdi.

Sabiha Rıfat Gürayman’ın Eğitim Hayatı

Sabiha Rıfat Gürayman, ilköğretimini Beşiktaş Esma Sultan İlkokulu’nda bitirdikten sonra Nişantaşı Kız Ortaokulu’ndan devam etti. Nişantaşı Kız Ortaokulu’ndan 1925 yılında mezun olup İstanbul Kız Lisesi’nden eğitimine devam etti. 1927 yılında Mühendis Mekteb-i Alisi günümüzdeki İstanbul Teknik Üniversitesi’ne gitti.

1927 yılında Mühendis Mekteb-i Alisi’ne ilk kez bir kız öğrenci kayıt yaptırdı. Bu kız öğrenci Sabiha Rıfat Gürayman’ın ta kendisidir. Mühendis Mekteb-i Alisi’de eğitim görürken voleybolla ilgilenmeye başladı.

Başarılı mühendis, Fenerbahçe’nin erkek voleybol takımında forma giydi. Fenerbahçe taraftarları, Sabiha Rıfat Gürayman’a “Uçan Parmaklar” lakabını taktı. 1933 yılında Mekteb-i Alisi’den mezun oldu.

Sabiha Rıfat Gürayman’ın Kariyeri

Sabiha Rıfat Gürayman, üniversite eğitimini tamamladıktan sonra Ankara Bayındırlık Müdürlüğü’nde çalışmaya başladı. 1933-1934 yılları arasında Ankara’nın hem Kabaküllük hem de Erzurumçeşmesi semtlerinde iki tane ortaokul projesine imza attı.

Gürayman, ilk kez Ankara-Beypazarı karayolunun 86.kilometresine inşa edilen köprü inşaatında çalıştı. Bu sebeple “Anadolu’da köprü inşa eden ilk kadın mühendis” unvanına sahip oldu.

Gürayman’ın inşa ettiği köprünün adı aslında Karboğaz’dı. Köprü bir kadın tarafından yapıldığı için Karboğaz ismini yöre halkı “Kız Köprüsü” şeklinde değiştirdi.

İnşaat mühendisi olan Güreyman, Türkiye’nin birçok yerinde resmi bina, hükümet konağı ve okullar inşa etti. Türkiye’nin ilk kadın inşaat mühendisi, 1939 yılında okuldan arkadaşı olan yüksek mühendis Remzi Gürayman’la dünya evine girdi. Sabiha’nın evlenmeden önceki soyadı, Ecebilgedir. Evlendikten sonra Sabiha hanım, Gürayman soyadını aldı.

Sabiha Rıfat Gürayman, 1941 yılında Koordinasyon Bürosu bünyesinde TBMM inşaatında kontrol şefi olarak görev yaptı. 1945 yılında Anıtkabir’in inşaat kontrol şefi olarak çalıştı.

İnşaat bitene kadar 10 sene Anıtkabir’de inşaat kontrol şefi olarak görev aldı. Anıtkabir’in yapımında kadın inşaat mühendisi olarak görev alması tüm dünyanın dikkatini çekti. Anıtkabir inşa edilirken ziyarete gelenlerin karşısına inşaat sorumlusu olarak çıktı.

Gürayman hem TBMM hem de Anıtkabir inşa edilirken Celal Bayar, İsmet İnönü ve Adnan Menderes’le devamlı iletişim kurdu. Mustafa Kemal Atatürk’ün naaşının Anıtkabir’e nakledilmesiyle birlikte Anıtkabir’de Milli Eğitim Bakanlığı bünyesine geçti.

Bu sebeple Gürayman, Milli Eğitim Bakanlığı Teknik Müşavirliği’ne geçti. Milli Eğitim Bakanlığı Teknik Müşavirlik görevinden 1963 yılında emekli oldu. Sabiha Rıfat Gürayman emekli olmayı kendi istedi.

İlk kadın inşaat mühendisimiz, 1993 yılında eşini kaybetti. Eşini kaybettikten sonra İzmir’e giderek oraya yerleşti. Gürayman, 4 Ocak 2003 yılında vefat etti.

Gürayman’ın mezarı, İzmir’in Bayraklı ilçesinin Doğançay Mahallesi’nde yer alıyor. Çocuğu olmayan Gürayman, tüm maddi varlığını Fevzi Akkaya Temel Eğitim Vakfı ve İstanbul Teknik Üniversitesi Vakfı’na bağışladı. Buralara bağışı, şehit çocuklarının eğitim masraflarının karşılanması için yaptı.

Yaptığı çalışmalarla dünyada da tanınan Sabiha Rıfat Gürayman ile ilgili Yunanistan Başbakanlarından Venizelos şu açıklamaları yaptı: “Hayatımda ilk defa böylesine büyük bir işin başında bir kadın görüyorum. Sizi tebrik ederim.”

Günümüzde Gürayman’ın Anıtkabir’in Hürriyet Kulesi üzerinde bir fotoğrafı asılıdır.