Manipülasyon Nedir? Teknikleri Neler? Nasıl Anlaşılır?

Gün içerisinde iş ortamında ya da arkadaşlarımız tarafından sık sık manipülasyon tekniklerine maruz kalabiliriz. Ancak çoğu insan bunun farkında olmaz. İkili ilişkilerimizde istemediğimiz bir şeyi yapmamız istendiğinde ve yapmadığımız takdirde kötü hissetmemiz yönündeki telkinlere maruz kalmak bir manipülasyondur. Manipülasyonu yapan kişiler, karşılarındaki insana zorbalık yaparak veya kendilerini birer kurban gibi göstererek size her istediğinizi yaptırabilir. Peki, Manipülasyon nasıl anlaşılır ve teknikleri nelerdir? Manipülasyon nedir?

Manipülasyon Nedir?

Manipülasyon; bir kişinin başka bir insanın inandığı doğruları, istek ve arzularını hatta davranış şekillerini kendi istek ve düşünceleri çerçevesinde yönlendirmeye, değiştirmeye çalışmasıdır. Manipülasyon; yalan söylemenin, kandırmanın, insanları birtakım çıkarlar uğruna kullanmanın gizli bir yolu olarak da tanımlanabilir.

Manipülatif insanlar, karşılarındaki kişilerin algılarını farklılaştırmayı, şahsi duygu ve düşünce doğrultularını değiştirmeyi ve tatlı sözlere onları kendi etkileri altında bırakmayı hedefler. Sağlıklı tavsiye, destek veya yönlendirmeleri manipülatif yönlendirmelerden ayırt etmek önemlidir. Sağlıklı yöntemlerde kişinin iyiliği ve mutluluğu esas alınırken, manipülasyonda durum oldukça farklıdır.

Manipülasyonda amaç, kasti olarak karşı tarafa müdahale etmek ve onun üzerinde bir güç uygulaması oluşturmaktır. Bu durum manipülatif kişinin üstünlük kaygısını, ego çatışmasını, adaletsiz ve merhametsiz yönünü ortaya koyar.

Manipülasyon Teknikleri Neler?

• Yalan Söyleyerek Manipüle Etme
• Duyguları Kullanarak Manipüle Etmek
• Aşağılama ve Provokasyonla Manipüle Etmek
• Yanlış Olana Yönlendirme
• Salt Beyin Yıkayarak Manipüle Etmek
• Duygusal Şiddet
• Mahrum Bırakarak Manipüle Etmek
• Egoyu Okşayarak Manipüle Etmek

Yalan Söyleyerek Manipüle Etme

Özellikle dolandırıcılar, hedefteki kişiyi aldatabilmek için yalanlardan örülü bir ortam oluştururlar. Gerçekte var olan, bilinen tüm olaylar, durumlar çarpıtılır ve gerçeğe yakın, aslında olabilecek bir olay örgüsü söz konusudur. Özellikle yeni bir işe atılmak, iş kurmak, ani bir evlilik yapmak gibi konularda yalan söyleyerek yapılan manipülasyonlar söz konusudur ve genellikle de bu hikayelerin sonu hüsran olur.

Bu tür manipülasyonu fark edebilmek, bundan kurtulabilmek için aslında en önemli olan hikayeler arasındaki uyuşmazlıkları fark etmektir. Güvenebilmek, çevreye karşı güven duygusu içinde yaşayabilmek önemliyken, sadece yeterince tanıdıklarımıza güvenmek çok daha önemlidir. Mağdur olmamak adına özellikle kişisel bilgileri, ekonomi ile ilgili verileri kimseyle paylaşmamakta fayda vardır.

Duyguları Kullanarak Manipüle Etmek

Bir kimsenin uğrayabileceği en acı manipülasyon tekniklerinden birisi duygusal yatırımlardan avantaj sağlama şeklinde gerçekleşir. Bunun sonucu da manipüle edilen kişi için çok ağır olur. Duygusal anlamda tehdit edilen, ele geçirilen kişiler, normal zamanda yapmayacakları pek çok şeyi zorla yapmak durumunda kalırlar. Özellikle psikolojisi, duygu durumu bozuk olan kişiler bunu uygulama eğilimi gösterir.

Hemen herkesin duygusal olarak dayanamadığı, karşı koyamadığı bazı olaylar, durumlar, kişiler elbette ki mevcuttur. Bu bakımdan duyguların manipüle edilmesi konusunda da pek çoğumuz çaresiz kalabiliriz. Dolayısıyla duygusal bağlamda zayıf olduğunuz, hassas hissettiğiniz konuları çok yakınlar dışında kimseye açmamakta fayda var.

Aşağılama ve Provokasyonla Manipüle Etmek

İnsanların toplu olarak ilgilendikleri ve etkilendikleri alanlar olan siyaset, spor, sanat gibi alanlarda karşıt görüşlere çok fazla tahammül edemeyenler genellikle karşısındakileri aşağılamak yoluna gidiyorlar. Provokasyon ve aşağılama ile kişiyi toplum önünde küçük düşürme tehdidi ile hiç de doğru olmayan eylemler yapmaya zorlamak belki de en sık maruz kalınan manipülasyon yöntemlerinden birisidir. Özellikle kendisiyle ilgili, öz benliği, egosuyla ilgili birtakım güvensizlikleri olan kişiler bu tür durumlara maruz kalırlar.

Böyle bir durumda kalanların öncelikle yaptıkları eylemin sonuçlarını düşünmeye çalışmaları ve buna değip değmeyeceğini idrak etmeleri gerekir. Zira yapılacak mantıksız bir eylemin sonunda, zaten yaralı olan egonun daha fazla zarar görme ihtimali çok yüksektir.

Yanlış Olana Yönlendirme

Hepimizin zayıflıkları, zaafları vardır. İşte bunları bilen, öğrenen kötü niyetli kişiler işte bu eksiklikler üzerinden kişileri manipüle ederler. Ani bir hırs, karşı koyamadığımız istek, bağımlısı olduğumuz bir tutku kolaylıkla manipüle edilebilir. Örneğin daha popüler olma arzumuzu bilen bir kişi, bunu elde etme vadiyle bazı yanlış işlere, yollara yönlendirebilir.

Böyle durumlarla karşı karşıya kaldığımızda elde edeceğimiz şeyin hayatımıza katacağı değeri düşünmek gerekiyor. Kısa vadeli, geçici hevesler için, çok daha önemli olan değerlerden vazgeçmemek, onları tehlikeye atmamak gerekir. Sizin aslında çok da önemli olmayan arzularınızı hırsla besleyen, tabi caizse sizi gaza getiren kişilere fırsat vermemeniz önemlidir.

Salt Beyin Yıkayarak Manipüle Etmek

Hayatınızda aslında çok da önemli olmayan konuları, ürünleri sizin için hayati önem arz ediyormuş gibi gösterme çabası aslında beynimizi yıkamaya yönelik bir çalışmadır. Biz insanlar bir şeyi defalarca gördüğümüzde, duyduğumuzda onun gerçekliğine, gerekliliğine inanıyor, bu konuda ikna oluyoruz. Örneğin; reklamlarla bir ürünün ne kadar iyi olduğunu günde 50 kez görüyoruz ve markete gittiğimizde gözümüz onu arıyor ya da görür görmez aslında hiç ihtiyacımız olmasa da onu satın alıyoruz.

Bu tür bir manipülasyondan kendimizi korumak için duyduğumuz, gördüğümüz her şeyi mantık süzgecinden geçirmek durumundayız. Araştırmadan, öğrenmeden, mantıklı bir açıklama bulmadan kabul etme yoluna gitmemeliyiz.

Duygusal Şiddet

Biz insanlar duygusal varlıklarız ve çoğunlukla duygularımızla hareket ediyor, duygusal konulardan çok hızlı bir şekilde etkileniyoruz. Hal böyle olunca da bir kişiyi ele geçirmenin en kolay yolu duygularına hitap etmek, onları ele geçirmektir. Özellikle ikili ilişkilerde duygusal bağlılığını, zayıflığını gösteren kişi manipüle edilmeye fazlasıyla açıktır. Bir kişiyi duygularını kullanarak ezmek, şiddet uygulamak en derin yaraların açılmasına yol açıyor.

Böyle bir duruma maruz kalmamak için aslında kimseye hak ettiğinden fazla değer vermemek, en önemlisi de hiç kimsenin kendimizden daha önemli olmadığı bilincini edinmek gerekiyor. İlişkilerde fedakarlık da, özveri de karşılıklı olmalı, tek bir kişinin üzerinde yük olarak kalmamalıdır.

Mahrum Bırakarak Manipüle Etmek

İnsanları itaat ettirmek, aslında köleleştirmek için onu sevdiği bazı şeylerden mahrum bırakmak, en sık karşılaşılan manipülasyon yöntemlerinden birisidir. Anne, baba çocuklarına, eşler birbirlerine, arkadaşlar birbirlerine, yöneticiler de çalışanlara bunu uygulayarak duygusal bir şiddet uygulamış oluyorlar.

Böyle durumlarla karşılaşmamak ya da varsa kurtulmak için kesinlikle hem zihin hem de maddiyat olarak özgür olmak, güçlü olmak gerekiyor. Zira birinin sizi bir şeyden mahrum bırakmakla tehdit edebilmesi için, öncelikle ona muhtaç olmak lazım. İhtiyaç duyduğunuz her şeyi siz kendiniz alabilecek, edinebilecek kadar güçlü olmak durumundasınız.

Egoyu Okşayarak Manipüle Etmek

Hepimiz egomuz konusunda çok hassasız ve birisi bizim egomuzu okşayıp yükselttiğinde kesinlikle bu kişiye karşı savunmasız hale gelebiliyoruz. İşte bunun farkında olan kötü niyetli kişiler de öncelikle karşısındakinin egosunu şişiriyorlar, onu avucunun içine alıp kendine bağımlı hale getiriyorlar. Ardından da tıpkı bir kukla gibi istediklerini yaptırıyorlar.

Böyle bir duruma maruz kalmamak için öncelikle egonuzla başa çıkmayı öğrenmeli, birisinin sizi övmesine ihtiyaç duymamalı ve kibrinizi bir kenara bırakabilmelisiniz. Kimse sizi övmesin, siz zaten kendi gücünüzün, değerinizin farkında olun.

Manipülasyon Nasıl Anlaşılır?

Eğer bir kişi devamlı olarak sizi bir şey yapmaya zorluyorsa ve siz bunu yapmadığınızda kötü hissediyorsanız, karşı çıktığınızda duygusal saldırının dozu artıyorsa bu bir manipülasyondur. Manipülasyonu daha kolay anlayabilmek için, manipülasyon yapan kişilerin özelliklerini bilmeniz gerekmektedir. Gelin manipülatif insanların kişilik özelliklerine beraber bakalım.

Manipülatif İnsanların Kişilik Özellikleri Neler?

• Özel alan kurmak isterler
• Konuşmalarda ilk konuşan olmayı tercih etmezler
• Gerçeği çarpıtırlar, ustaca yalan söylerler
• Seslerini yükseltebilir, şiddet yanlısı davranışlar sergileyebilirler
• Karşılarındaki insanlara düşünmek için zaman tanımazlar
• Yargılarlar ve olumsuz eleştirilerde bulunurlar
• Kendilerine uyum sağlamayanları görmezden gelirler

Özel Alan Kurmak İsterler

Manipülatif insanlar, kendilerine ait özel alanlarda daha fazla kontrolcü davranabildikleri için kendilerini şahsi alanlarında rahat hissederler. Bu nedenle iş görüşmeleri, aile içi toplantılar veya ilişki konuşmaları gibi konularda şahsi ofis, ev, araba gibi kendi özel alanlarında olmayı tercih ederler.

Böylece, kendilerini ortama hakim hissettikleri bir mekanda size bir fikri kabul ettirebilmenin veya kafanızda yer eden herhangi bir düşünceyi değiştirebilmenin onlar için daha kolay olduğuna inanırlar.

Konuşmalarda İlk Konuşan Olmayı Tercih Etmezler

Gözlem yapma yetenekleri kuvvetli olan manipülatif insanlar, bir konuşma veya tanışma sırasında öncelikle sizi tanımak isterler. İlk etapta sessiz kalarak ve sizi dinleyerek, kişiliğinizle ilgili bazı ipuçlarını tespit etmeye ihtiyaçları vardır. Zayıf noktalarınızı, korkularınızı, endişelerinizi öğrenerek bunları daha sonra kullanmayı amaçlarlar. Manipülatif insanların ortam içerisinde çoğu zaman sessiz kalarak, dikkatli gözlerle sizi izlediklerine şahit olmanız oldukça yüksek bir olasılıktır.

Gerçeği Çarpıtırlar, Ustaca Yalan Söylerler

Manipülasyon yapmak isteyen insanların kendileri için geliştirdikleri en başarılı karakter özelliği yalan söyleme kabiliyetidir. Gerçeği çarpıtma, bahaneler üretme, olmamış bir şeyi olmuş gibi gösterme konularında oldukça yeteneklidirler. Genellikle, yapmadığınız bir şeye dahi sizi inandırabilecek kadar yetkin bir üslupları vardır.

Seslerini Yükseltebilir, Şiddet Yanlısı Davranışlar Sergileyebilirler

Tartışma esnasında yüksek sesle, karşıdaki insanın konuşmasını bölecek veya sesini bastıracak şekilde konuşmalar agresif manipülasyonun örneğidir. Manipülatif insanlar, ikna yöntemini kullanmak için zaman zaman karşılarındaki insanları sindirme ve bezdirme eylemlerine yönelirler.

Yalnızca ses tonları değil, beden dilleri ve el kol hareketleri de agresif olabilir. Hatta şiddete eğilim göstererek fiziksel temas, sarsma veya vurma gibi şiddet içeren eylemlerde bulunabilirler.

Karşılarındaki İnsanlara Düşünmek İçin Zaman Tanımazlar

Ortada düşünülmesi gereken bir durum olduğunda manipülatif insanlar, karşılarındaki insanlara olayı ölçüp tartmaları için gereken süreyi sunmak istemezler. Düşüncelerini mantık süzgecinden geçirmelerine izin vermemek için daimi baskı uygulayarak bir an önce bir karar veya cevap vermelerini sağlamaya çalışırlar.

Bu sayede onların kafa karışıklığından ve kararsızlığından faydalanarak istedikleri sonuca ulaşmayı amaçlarlar.

Yargılarlar Ve Olumsuz Eleştirilerde Bulunurlar

Manipülatif insanların yaygın özelliklerinden bir diğeri, sürekli olarak kendi fikirleri dışındaki fikirleri yargılamaları ve olumsuz yönde eleştirmeleridir. Onlara göre yalnızca kendi düşünceleri doğrudur, diğer düşünceler hatalı veya eksiktir.

Bu nedenle sürekli olarak karşı tarafı dinlemeden kendi “doğru” düşüncelerini empoze etmeye çalışırlar ve karşı tarafa kendilerini yetersiz, hatalı ve mutsuz hissettirirler.

Kendilerine Uyum Sağlamayanları Görmezden Gelirler

Manipülatif insanların, karşı tarafa kendini değersiz hissettirme yollarının arasında “görmezden gelme alışkanlığı” yer alır. Manipülasyonu kabul etmeyen ve kendi fikrinde direten insanlara orada yokmuşçasına veya ortaya hiçbir fikir sunmamışçasına davranırlar. Bu yöntemle karşı tarafın egosunu zedelemeyi ve ilgi eksikliği korkularını kamçılamayı amaçlarlar.

En İyi Manipülasyon Kitapları Neler?

• İkili İlişkilerde Duygusal Manipülasyon - Pascale Chapaux-Morelli , Pascal Couderc
• Algı Yönetimi ve Manipülasyon - Mücahit Gültekin
• Sazan Avı: Manipülasyon ve Hile Ekonomisi - George A. Akerlof, Robert J. Shiller

Söz konusu şey manipülasyon konulu kitaplar olduğunda, bu alanda en bilindik örnekler İkili İlişkilerde Duygusal Manipülasyon, Algı Yönetimi ve Manipülasyon ve Sazan Avı: Manipülasyon ve Hile Ekonomisi olarak öne çıkıyor.