CPU Nedir, Ne İşe Yarar? İşlemci Nasıl Çalışır?

İşlemci (CPU) nedir, ne işe yarar, nasıl çalışır? Bu yazıda bilgisayar dahil olmak üzere çoğu elektronik cihazın içerisinde yer alan ve çok büyük bir rol üstlenen donanım bileşenine dair merak edilen birçok soruyu yanıtlayacağız. Hazırladığımız yazıyı inceleyerek söz konusu PC parçası hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

CPU ne demek sorusu, çok sayıda bilgisayar kullanıcısı tarafından sorulan soruların başında geliyor. Yeni bilgisayar satın alırken dikkat edilmesi gereken en önemli donanım bileşenlerinin arasında işlemci bulunuyor çünkü PC’nin performansını doğrudan etkiliyor.

İşlemci (CPU) Nedir, Ne İşe Yarar?

Bilgisayar ve elektronik dünyasına adım atıyorsanız, çeşitli donanım bileşenlerine atıfta bulunmak için kullanılan ifadeler biraz kafa karıştırıcı gelebilir. Çoğu kullanıcının kafasını karıştıran kelimelerden bir tanesi de CPU’dur.

CPU, merkezi işlem birimi anlamına gelir. Bu donanım bileşeni, aynı zamanda işlemci olarak da ifade edilir. Akıllı saat, akıllı telefon, bilgisayar, akıllı televizyon dahil olmak üzere hemen hemen tüm cihazlarda CPU yer alıyor.

Cihaz içerisinde verilen talimatları işlemekten ve yürütmekten sorumlu olan işlemciyi insan beyni olarak hayal edebilirsiniz. CPU, bir bilgi işlem aygıtını tanımlayan temel donanım bileşenidir ve kritik öneme sahiptir.

İşlemci, cihazın içerisinde ana devre kartının üzerinde yer alan özel bir yuvaya yerleştirilir. Bilgilerin geçici olarak depolandığı bellekten ayrı bir yerdedir. Ayrıca ekranınızda görüntülenen video ve üç boyutları grafikleri oluşturan ekran kartından da ayrıdır.

Masaüstü bilgisayarınızın anakartına baktığınızda üzerinde çeşitli donanım bileşenlerini göreceksiniz. CPU’yu ilk bakışta göremeyebilirsiniz çünkü aşırı ısınmanın önüne geçebilmek için işlemcinin üzerinde bir fan bulunur. Fanı çıkarttıktan sonra kare şeklindeki parçaya erişebilirsiniz.

Söz konusu donanım bileşeni, milyarlarca mikroskobik transistörün tek bir bilgisayar çipine yerleştirilmesi ile oluşturulur. Bu transistörler, sisteminizin belleğinde depolanan programların çalıştırılması için ihtiyaç duyulan hesaplamaların yapılmasına olanak tanır.

CPU teknolojisinde en büyük gelişmelerden bir tanesi, transistörlerin çok küçük hale getirilmesidir. Bir masaüstü ya da dizüstü bilgisayar, sistem için birçok işlevi gerçekleştiren özel bir işlemciye sahiptir. Mobil cihazlar ve bazı tabletler, bilgisayarların aksine yonga seti yani SoC kullanır.

Günümüzde bilgisayarlar için işlemci üreten büyük firmalar arasında AMD ve Intel yer alıyor. Bu iki firma, yıllardır çok büyük bir rekabetin içerisinde. İki firmanın da ürettiği bazı işlemciler, yüksek performans sergiliyor. Mobil tarafta ise Snapdragon ve MediaTek olmak üzere iki büyük firma mevcut.

Bir elektronik cihaz için oldukça önemli bir role sahip olan donanım bileşeni, bir programdan ya da uygulamadan çeşitli talimatlar alır. İşlemci, aldığı talimatın hemen ardından bir hesaplama yapar. Bu süreç, üç temel aşamaya ayrılır. Bu aşamalar getirme, kod çözme ve yürütmedir.

Bir işlemci, talimatı RAM’den alır. Bileşen, talimatın ne olduğunu çözer ve hemen ardından işlemcinin ilgili kısımlarını kullanarak talimatı yürütür. Bir bilgi işlem aygıtında yer alan her şey sayılar ile temsil ediğinden ötürü işlemciyi inanılmaz derecede hızlı çalışan bir hesap makinesi olarak düşünebilirsiniz.

Özellikle yüksek grafiklere sahip olan bir video oyunu oynarken işlemcinin sıcaklığında önemli ölçüde artış meydana gelebilir. İşlemcinin üzerine konumlandırılan fan, söz konusu donanım bileşenini soğutma konusunda yetersiz gelebilir.

İşlemci çok yüksek sıcaklıklara ulaştığında bazı büyük problemler yaşanabilir. Bu problemler arasında PC parçasının arızalanması da bulunuyor. Elbette bu durum, yalnızca CPU değil aynı zamanda ekran kartı, anakart dahil olmak üzere diğer bileşenler için de geçerlidir.

İşlemci sıcaklığı ölçme programları, bilgisayarınızda yer alan donanım bileşeninin sıcaklığını gerçek zamanlı olarak gösterir. Bu sayede bilgisayar parçasının sıcaklığını anlık olarak takip edebilirsiniz. Böylelikle olası sorunların önüne geçebilirsiniz.

İşlemci (CPU) Frekansı Nedir?

Başlangıçta işlemciler yalnızca tek işlem çekirdeğine sahipti. Aynı anda birden fazla talimatın gerçekleştirilmesini sağlayan modern işlemciler ise birden fazla çekirdekten oluşur. Günümüzde piyasaya sürülen işlemcilerin en az iki ya da dört çekirdeği vardır. Elbette çekirdek sayısı bazı işlemcilerde daha fazla da olabilir.

CPU ne demek sorusunun yanı sıra işlemci frekansının ne işe yaradığı da merak edilen konular arasında. Yeni bir işlemci satın almak istediğinizde ya da bir bilgisayarın özelliklerine göz attığınızda “frekans hızı” şeklinde bir ifade görürsünüz. Frekans hızı, bir işlemcinin saniyede kaç talimatı işleyebileceğini gösterir. Örneğin, 3,0 GHz frekans hızına sahip olan bir CPU, saniyede 3 milyar döngü gerçekleştirir.

Her döngü gerçekleştiği esnada donanım bileşeninin üzerinde yer alan transistörler açılıp kapanır. Gigahertz olarak ifade edilen frekans hızından GHz şeklinde bahsedilir. Frekans hızı, işlemciden işlemciye farklılık gösterir.

Yüksek frekans hızı, hızlı bir işlemci anlamına gelir fakat elbette bu noktada tek faktör frekans hızı değildir. Örneğin, 2010 yılında çıkışını gerçekleştiren 3 GHz frekans hızına sahip olan bir işlemci, 2020 yılında piyasaya sürülen 2 GHz frekans hızındaki CPU’dan daha az iş sağlar.

Yeni bir bilgisayar satın alırken dikkat etmeniz gereken bileşenler arasında işlemci de yer almalı. İşlemcinin kaç çekirdek içerdiği ve ne kadar frekans hızına sahip olduğu, performans açısından büyük öneme sahip.

Elbette işlemcinin bir sistemin parçası olduğunu unutmamalısınız. Bu sebepten ötürü bir dizüstü bilgisayar satın alırken veya yeni bir bilgisayar toplarken RAM, SSD, ekran kartı gibi bileşenlere de önem vermelisiniz.

Bu yazı ile CPU ne demek dahil olmak üzere pek çok soruyu yanıtladık. Konu ile ilgili düşüncelerinizi aşağıda yer alan yorumlar kısmından bizimle paylaşmayı unutmayın.