Oyunlar, tarihin hemen her döneminde eğlence ve rekabet aracı olarak hayatımızda yer aldı. Ancak bu masum eğlence biçimi, kimi zaman otoriteler için bir rahatsızlık kaynağı haline gelebiliyor. Tarihin tozlu sayfalarına baktığımızda, sanıldığı kadar basit olmayan nedenlerle yasaklanan pek çok oyun görüyoruz.
Bu yasaklar, oyunların sadece birer zaman geçirme aracı olmadığını, aynı zamanda toplumun dinamiklerini değiştirebilecek, mevcut düzeni sorgulatabilecek veya ahlaki değerleri tehdit edebilecek güçte algılandığını gösteriyor. Bugün, satranç gibi köklü bir oyundan modern video oyunlarına kadar, yasaklanma hikayeleriyle şaşırtan bu yapımları detaylıca inceliyoruz.
Tarih Boyunca Yasaklanmış Oyunlar
1. Satranç
Bugün stratejinin en saygın sembollerinden biri olan satranç, Orta Çağ'da birçok Avrupa ve İslam ülkesinde yasaklanmıştı, düşünebiliyor musunuz? Bu yasaklamalar genellikle kumarla olan ilişkisinden dolayı geldi.
İnsanların satranç üzerine bahse girmesi, din adamları tarafından ahlaki çöküşün bir işareti olarak görülüyordu. Dahası, dini otoriteler satrancın sadece bir oyun değil, aynı zamanda ibadetlerden ve diğer önemli işlerden insanları alıkoyan bir sapkınlık olduğunu savunuyordu.
2. Kart Oyunları
İster iskambil olsun, ister Tarot, kart oyunları yüzlerce yıl boyunca yasaklamaların hedefi oldu. Başlıca nedeni kartların kumarla, ahlaki yozlaşmayla ve tembel insanların işi olmasıyla ilişkilendirilmesiydi.
Özellikle krallıklar ve dini otoriteler, kart oyunlarının insanları üretkenlikten uzaklaştırdığını, aileyi ve toplumu yozlaştırdığını iddia ediyordu. Bu oyunların sık sık alkol ve yasa dışı faaliyetlerle anılması da cabasıydı.
3. Dungeons & Dragons
1980'lerde, masaüstü rol yapma oyunlarının atası Dungeons & Dragons, ABD'de tam bir "şeytani panik" dalgasına neden oldu. Oyunun içeriğinde yer alan sihir, büyü ve şeytani figürlerin gençleri satanizme ve intihara sürüklediği iddia edildi.
Bu yasaklamalar, doğrudan devlet kararıyla değil, daha çok dini grupların ve ebeveyn derneklerinin baskısıyla geldi. Oyunun karmaşık fantastik evreni, bilmeyenler için yanlış anlaşıldı ve adeta gençlerin zihinlerini ele geçiren şeytani bir güç olarak lanse edildi.
4. Grand Theft Auto Serisi
Modern oyun yasaklarının en tartışmalı örneklerinden biri olan Grand Theft Auto (GTA) serisi, birçok ülkede, hatta bazı eyaletlerde bile yasaklandı. Serinin aşırı şiddet, cinayet, hırsızlık, fuhuş ve uyuşturucu kullanımı gibi unsurları açıkça tasvir etmesi, oyunun çocuklar için zararlı olduğu gerekçesiyle tartışmalara yol açtı.
Özellikle 2005 yılında ortaya çıkan "Hot Coffee" skandalı, oyundaki gizli cinsel içeriklerin açığa çıkmasıyla bu tartışmaları alevlendirdi. Otoriteler ve aile örgütleri, oyunun suçu ve ahlaksızlığı normalleştirdiğini ve gençleri şiddete teşvik ettiğini savundu.
5. Manhunt
Rockstar Games'in bir başka oyunu olan Manhunt, GTA'dan bile daha sert bir yasaklama dalgasına maruz kaldı. Oyun, sadece şiddet içermekle kalmıyor, aynı zamanda düşmanları işkence yaparak ve en yaratıcı yöntemlerle öldürmeyi teşvik ediyordu.
Oynanışın ana unsuru olan bu aşırı ve gerçekçi şiddet, oyunu yasaklılar listesine soktu. İngiltere, Almanya, İrlanda gibi birçok ülkede doğrudan satıştan çekilen oyun, "sadece bir simülasyon değil, bir işkence rehberi" olarak nitelendirildi.
6. Mortal Kombat
Bu kült dövüş oyunu, 90'lı yılların başında içerdiği vahşi ve grafiksel "fatalities" (bitirici vuruşlar) nedeniyle büyük tepki topladı. Bu ölüm sahneleri, Kongre'de video oyunlarının şiddeti üzerine bir dizi duruşma yapılmasına yol açtı. Oyunun yarattığı tartışma o kadar büyüktü ki, ABD'de ESRB (Eğlence Yazılımları Derecelendirme Kurulu) gibi oyun derecelendirme sistemlerinin kurulmasına öncülük etti.
7. Night Trap
1992 yılında çıkan bu "interaktif film" oyunu, oyuncunun bir grup genç kızı vampir benzeri yaratıklardan korumasını konu alıyordu. Ancak oyundaki "şiddet" ve "kadınlara yönelik cinsel imalar", video oyunlarının ahlaki açıdan yozlaşması tartışmalarının fitilini ateşledi. Siyasetçiler, oyunu çocuklara zararlı ve müstehcen bularak yasaklanmasını talep etti.
8. Doom
1993 yılında çıkan bu oyun, modern nişancı oyunlarının atası kabul edilir. Ancak içerdiği şeytani semboller, kan ve şiddet sahneleri nedeniyle birçok muhafazakar grup tarafından eleştirildi. Oyun, en çok 1999'daki Columbine Lisesi katliamıyla ilişkilendirildi. Katliamı yapan öğrencilerin Doom oynamayı sevdikleri ortaya çıkınca, oyun "şiddeti teşvik eden" bir örnek olarak gösterildi.
9. Bully
Yine bir Rockstar Games yapımı olan Bully, bir okul ortamında zorbalık yapan bir genci kontrol ettiğiniz için birçok kesimden tepki topladı. Oyun, okuldaki zorbalık ve şiddeti normalleştirdiği gerekçesiyle Brezilya başta olmak üzere bazı ülkelerde yasaklandı. Oysa oyunun ana teması, zorbalığa karşı durmak ve okul hiyerarşisinde kendi yerini bulmaktı. Bu yanlış anlaşılma, oyunun itibarını zedeledi.
10. The Sims
Bu liste için biraz şaşırtıcı olabilir, ama The Sims de bazı ülkelerde yasaklandı. Özellikle Suudi Arabistan gibi muhafazakar ülkelerde, oyuncuların evlenmeden birlikte yaşama, eşcinsel ilişkiler kurma ve aile dışı yaşamlar sürme gibi "ahlaksız" yaşam tarzlarını simüle etmesi, oyunun yasaklanma nedeni oldu.
11. Wolfenstein 3D
İkinci Dünya Savaşı temasını ele alan bu nişancı oyununun ilk versiyonları, Almanya ve Avusturya'da yasaklandı. Neden mi? Oyunun, Nazi sembollerini, Hitler figürlerini ve savaşın propaganda materyallerini kullanmasıydı. Almanya, Nazi dönemine ait sembollerin kullanımına karşı çok hassas olduğu için, bu tür içerikler içeren oyunların satışını yasaklamıştı.
12. Left 4 Dead 2
Zombi kıyametini konu alan bu oyun, içerdiği aşırı derecede kan ve parçalanmış cesetler nedeniyle Avustralya ve Almanya'da yasaklandı. Avustralya’nın o dönemdeki derecelendirme sistemi, "sınıflandırılamayan" bir kategoriye sahip değildi ve bu tür grafiksel şiddet içeren oyunlar otomatik olarak yasaklanıyordu.
13. Cyberpunk 2077
2020'de çıkan bu yapım, siberpunk bir dünyada geçen yetişkinlere yönelik bir rol yapma oyunuydu. Oyunun bazı ülkelerde yasaklanmasına sebep olan şey ise çıplaklık ve cinsel içeriklerdi. Özellikle Suudi Arabistan'da, ahlaki kurallara uymadığı için oyunun resmi satışı yasaklandı.
14. Pokémon Go
Mobil oyun dünyasına damga vuran Pokémon Go, o dönemde sosyal ve güvenlik riskleri nedeniyle İran gibi bazı ülkelerde yasaklandı. Hükümetler, oyunun konum servislerini kullanması ve oyuncuların dışarıda tehlikeli yerlere gitmesine yol açmasını güvenlik endişesi olarak gördü.
15. FIFA Serisi
Futbol simülasyonu denince akla gelen ilk oyun olan FIFA serisi, bazen politik nedenlerle yasaklanabiliyor. Örneğin, FIFA 18'de yer alan ve Suudi Arabistan ile Katar arasındaki siyasi gerilimi yansıtan bir görsel, oyunun Suudi Arabistan'da yasaklanmasına neden olmuştu. Bazen oyunlar, tarihi veya siyasi bir gerilimi tetikleyebilecek içerikler barındırdığında hedef haline gelebiliyor.
Tarih, oyunların sadece eğlence aracı olmadığını, aynı zamanda toplumun ahlaki sınırlarını, dini inançlarını ve siyasi düzenini yansıtan birer ayna olduğunu gösteriyor. Satrançtan GTA'ya, her bir yasaklanma hikayesi, o dönemin toplumsal kaygılarını ve oyunların bu kaygılara nasıl bir yanıt verdiğini anlamamızı sağlıyor.
Peki, sizin bugüne kadar oynadığınız ve "Bu oyun kesinlikle yasaklanmalıydı!" diye düşündüğünüz bir oyun var mı? Ya da tam tersi, haksız yere yasaklandığını düşündüğünüz bir oyun? Yorumlarda düşüncelerinizi bizimle paylaşın!