Nobel Kimya Ödüllü Aziz Sancar Kimdir?

2015 yılında Nobel Kimya Ödülü’nü alarak Türkiye’nin gündemine oturan Aziz Sancar’ın hayatı pek çok kişi tarafından merak ediliyor. Ünlü doktor ve akademisyenin kimya alanında yaptığı çalışmalar ise dünya çapında ses getirmeyi başarıyor.

Yurt dışında eğitim görmek isteyen gençlere elini uzatan Sancar’ın Nobel’e kadar uzanan başarı dolu hayat hikayesini sizin için kaleme alıyoruz. İşte, Nobel Kimya Ödülü’nü alabilen ilk Türk bilim insanının öyküsü!

Aziz Sancar Kimdir?

Mardin’de Savur ilçesinde dünyaya gelen Sancar’ın doğum tarihi 1946 olarak biliniyor. Yani şu anda kendisi 77 yaşında. Orta gelir düzeyindeki 8 çocuklu bir ailenin 7. çocuğu olduğu biliniyor. İlkokul ve lise sürecini Mardin’de tamamlamış. Bu dönemde geleceğe dair hayali ise futbolcu olmakmış. 

Lise son sınıfta bu hevesinden cayan Sancar üniversite için İstanbul’a gitmeye karar veriyor. Lisans eğitimini  İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde tamamlayarak 1969 yılında üniversiteden mezun olup yüksek lisans ve doktora için Amerika’nın yolunu tutuyor.

Dallas Teksas Üniversitesi’nde doktora yapan Sancar’ın eşi Amerikalı. Gwen Boles Sancar isimli biyokimya profesörü ile evlendikten sonra kendisi de hem Türk hem de Amerikan vatandaşı oluyor. 

Çift olarak Türkiye’den ABD’ye okumak için gelen öğrencilere destek olmak amacıyla Aziz & Gwen Sancar Vakfı’nı kuruyorlar. Kuzey Carolina eyaletinde bu vakfa bağlı ‘Carolina Türk Evi’ isimli bir öğrenci misafirhanesi mevcut.

Aziz Sancar’ın Başarılı Kariyerinin Öyküsü

1963 senesinde giriş yaptığı İÜ Tıp Fakültesi’nden 1969 yılında ikincilik derecesi ile mezun olmuş. Memleketindeki bir sağlık ocağında iki yıl boyunca doktor olarak çalışıp ardından NATO-TÜBİTAK Bursu’nu almaya hak kazanmış.

Bu burs ile ABD’deki en üst seviyedeki tıp kurumlarından olan Johns Hopkins Üniversitesi’ne kabul edilmiş. Ancak bu aşamada Sancar’ın bazı uyum sorunları yaşayarak Türkiye’ye geri döndüğü biliniyor.

Eğitimine devam etmek istediğinde ise Dallas Teksas Üniversitesi’nin yolunu tutuyor. Bu kurumda moleküler biyoloji proframına katılarak ‘fotoliyaz’ isimli bir çalışma yapıyor.

Danışmanı Claud Stanley Rupert ile birlikte yaptığı bu çalışmada klonlanan bir geni DNA’yı onarmak için kullanabileceklerini keşfediyorlar. Bu gelişme Sancar’ın hayatında bir dönüm noktası oluyor.

1977 yılında yüksek lisans ve doktorasını tamamlayan bilim insanı 1977-1982 döneminde Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde görev yapıyor. Bir yandan nükleotit kesim onarımı üzerine çalışmalarını sürdürüyor.

Doçentlik tezini DNA onarımı üstüne tamamladıktan sonra Kuzey Carolina eyaletinde bulunan Chapel Hill’de araştırmalarına devam ediyor.

Aziz Sancar’ın Ödülleri ve Ses Getiren Çalışmaları

DNA onarımı alanında yaptığı çalışmalar ile ön plana çıkan Aziz Sancar’ın hücre dizilimi, biyolojik saat ve kanser tedavisi konularında çalışmalarını sürdürdüğü biliniyor. Şu ana kadar yayınlanmış 415 adet bilimsel makalesi mevcut. Bunun yanında 33 adet de kitabı yayımlanmış. 

2001 senesinde Kuzey Carolina Seçkin Kimyager Ödülü’nü alan ünlü bilim insanının 2005 yılında ABD Ulusal Bilimler Akademisi’ne seçildiği ve bu akademideki ilk Türk bilim insanı olduğu biliniyor. 

Zarar görmüş DNA’ların onarımı ve genetik verilerin korunumu üzerine yaptığı çalışmalar sayesinde 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü’nü kazanıyor. Böylece dünyanın dört bir yanında tanınır hale geliyor. 

Nobel Ödülü’nü ülkemize getiren ikinci kişi olsa da bilim alanında ilk defa bu ödülü alan bir Türk olduğu için Aziz Sancar Türk tarihine adını altın harflerle yazdırmayı başarıyor.

Atatürk’ün eğitim devrimi sayesinde bu başarılara ulaştığını dile getiren Sancar almış olduğu Nobel Ödülü’nü, madalyasını ve sertifikasını Anıtkabir’e götürüp buraya teslim ediyor. Görmek isteyenler Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi’ne giderek Nobel Ödülü’nü inceleme fırsatı yakalayabilir.

Ünlü bilim insanının sahip olduğu en önemli ödüllerin listesine bakacak olursak şöyle bir sıralama yapmak mümkün:

• Nobel Kimya Ödülü – 2015
• Vehbi Koç Ödülü – 2007
• TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi Üyeliği – 2006
• ABD Ulusal Bilimler Akademisi Üyeliği – 2005
• ABD Fen ve Sosyal Bilimler Akademisi ödülü – 2004
• TÜBİTAK Bilim Ödülü – 1997
• ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü Ödülü – 1995
• Amerikan Fotobiyoloji Derneği Ödülü – 1990
• ABD Ulusal Bilim Vakfı Genç Araştırmacı Ödülü - 1984